Lezen voor je leven!

 

‘Wij staan hier aan het graf van de Nederlandse literatuur. Kijk hoe oud de bezoekers zijn, minstens 60. Binnenkort zijn ze allemaal dood.’ Dit zegt schrijver Peter Waterdrinker op een literair festival in Drenthe. Hij gelooft niet dat er een nieuwe generatie jongeren komt die de Nederlandse literatuur in stand houdt. Dat komt niet omdat de literatuur slecht is, maar omdat er geen jonge lezers meer zijn.

Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat zien dat er inderdaad steeds minder jonge lezers zijn. De laatste 25 jaar neemt het aantal jongeren wat boeken, kranten en tijdschriften leest in hun vrije tijd, jaarlijks af . Niet alleen het aantal lezende jongeren, maar ook de leestijd per jongere neemt af. Deze ontwikkeling heet ontlezing. De gevolgen van verdergaande ontlezing zullen steeds pijnlijker zichtbaar worden. Ontlezing van jongeren moet daarom beperkt en teruggedrongen worden.

Om ontlezing tegen te gaan, is er verandering nodig in het huidige onderwijsstelsel. Het huidige onderwijsstelsel werkt ontlezing in de hand. Op de basisschool en op het voortgezet onderwijs wordt er te weinig aandacht besteed aan het taalonderwijs en leesonderwijs. Onderzoek van Meelissen e.a. wijst uit dat het Nederlandse taalonderwijs en leesonderwijs op niet op een goede manier gegeven wordt.

Zoals hierboven beschreven, is er in Nederland een gebrek aan goed taalonderwijs. Door gebrekkig taalonderwijs ontwikkelt een deel van de leerlingen geen goede leesvaardigheid. Wanneer een kind niet snel en goed kan lezen, beleeft het ook minder plezier aan lezen. Hoe minder leuk een kind lezen vindt, hoe minder het leest. De interesse om te gaan lezen ontwikkelt zich meestal ook niet meer op latere leeftijd, wanneer jongeren op het voortgezet onderwijs verplicht literatuur moeten lezen.

Niet alleen het taalonderwijs, maar ook het leesonderwijs is gebrekkig en stimuleert de leerlingen niet om zelf in hun vrije tijd een boek te lezen. Leerlingen worden hier op de basisschool niet genoeg gestimuleerd. Voor leerlingen die op de basisschool niet geleerd hebben om zelfstandig thuis een boek te lezen, is de kans dat ze op het voortgezet onderwijs gemotiveerd worden tot het lezen van boeken erg klein.

Omdat zelf leren lezen op de basisschool van groot belang is, is het project Bibliotheek op School gestart. Dit project maakt duidelijk dat het leesonderwijs veel meer kan bereiken wanneer het concept van het onderwijs verbeterd wordt. In samenwerking met scholen lenen openbare bibliotheken hun boeken uit. Onderzoek van Nielen naar dit project wijst uit dat er significant meer thuis wordt gelezen na het oprichten van de schoolbibliotheek.

Lezen in de vrije tijd heeft positieve gevolgen die we jongeren niet mogen onthouden. Wanneer leerlingen van de basisschool en van het voortgezet onderwijs thuis lezen, worden zij taalvaardiger en geletterder. Wanneer er meer gelezen wordt, wordt de taalvaardigheid beter en wanneer de taalvaardigheid beter wordt, wordt er meer gelezen omdat er meer plezier beleefd wordt aan het lezen. Geletterdheid is een belangrijke en onmisbare vaardigheid in onze samenleving. Zonder geletterdheid is het onmogelijk om te participeren in onze geletterde maatschappij.

Onderzoek van Mol wijst uit dat lezen in de vrije tijd niet alleen invloed heeft op leesvaardigheid, maar ook op andere gebieden. Lezen in de vrije tijd resulteert ook in meer schoolsucces en een hogere intelligentie. Daarnaast helpt lezen ook om in het dagelijks leven situaties sneller te begrijpen, medemensen beter te begrijpen en beter met gebeurtenissen om te gaan. Lezen doe je voor je leven. Daarom is het van groot belang dat ontlezing tegengegaan wordt.

Niet iedereen vindt dat er sprake is van ontlezing . Verschillende onderzoeken laten zien dat jongeren juist steeds meer gaan lezen en dat er absoluut geen sprake is van ontlezing. Jongeren lezen op hun smartphone, ze lezen ingewikkelde instructies bij games en op sociale media lezen jongeren de hele dag.

Toch is er sprake van ontlezing, ondanks al deze onderzoeken. Want lezen is meer dan alleen maar even vluchtig korte berichtjes lezen. Lezen is verhalen of boeken bestuderen waarin je jezelf moet verdiepen. Een verhaal of boek prikkelt je verbeelding en je emotie, in een verhaal kun je jezelf verliezen. Korte berichtjes prikkelen je in veel mindere mate en hebben volgens onderzoek van Mangen heel weinig invloed op de ontwikkeling van de taalvaardigheid en het brein.

Ontlezing is een ontwikkeling met verschillende gevolgen. Maar de oorzaak van ontlezing kan aangepakt worden. Het onderwijs moet zich meer richten op het ontwikkelen van beter taalonderwijs en leesonderwijs. Onderwijzers moeten hun passie voor lezen overdragen op hun leerlingen. Want als leerlingen lezen leuk vinden, blijven ze het doen.

Het is maar de vraag of we aan het graf staan van de Nederlandse literatuur. We kunnen beter onze angst voor ontlezing begraven en levendig de strijd aangaan met ontlezing. Wanneer de 60-jarigen van nu dood zijn, zullen we eens zien of de Nederlandse literatuur dood is…